Bezpieczeństwo zabawek

Niemowlak daje zabawkę do ust

W jaki sposób zabawki mogą zagrażać bezpieczeństwu dziecka? Na co warto zwrócić uwagę podczas kupowania dziecku zabawek? Instytucje, normy i certyfikaty, które pomagają w zapewnieniu bezpieczeństwa zabawek.

Zabawki bezpieczne dla dzieci

Rzecznik Praw Obywatelskich o bezpieczeństwie zabawek

Napisał prof. Janusz Szymborski, Pełnomocnik Rzecznika Praw Obywatelskich ds. Rodziny.

Bezpieczeństwo zabawek

Niewiele rzeczy może uszczęśliwić dziecko bardziej niż nowa zabawka. Jednak pod tą niewinnie brzmiącą nazwą może się kryć przedmiot stwarzający zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka. To prawda, że w krajach Unii Europejskiej (UE) istnieją normy bezpieczeństwa zabawek, że wielu producentów i sprzedawców zabawek wykazuje dbałość o bezpieczeństwo małych konsumentów, że działa państwowy i prowadzony przez organizacje konsumenckie nadzór nad rynkiem zabawek – dzięki czemu większość sprzedawanych w ofi cjalnym obiegu zabawek jest bezpieczna. Niemniej corocznie, w tych krajach, w których prowadzony jest rejestr wypadków konsumenckich, odnotowuje się tysiące związanych z zabawkami wypadków, w wyniku których dzieci doznają urazów, a niekiedy tracą życie. Tymczasem wystarczy podstawowa wiedza w momencie nabywania zabawek oraz stosowanie kilku prostych zasad bezpiecznego ich używania, aby zagrożenie zostało znacznie ograniczone a nawet całkowicie wyeliminowane.

Zagrożenia bezpieczeństwa dzieci

Na podstawie Dyrektywy 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 3 grudnia 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów utworzono system RAPEX (Rapid Alert System for Non-Food Products) dla zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów na obszarze Jednolitego Rynku Unii Europejskiej. Głównym i bezpośrednim celem funkcjonowania systemu jest zapewnienie szybkiej wymiany informacji między państwami członkowskimi i Komisją Europejską na temat produktów stwarzających zagrożenie oraz środków podjętych w danym kraju, by wykluczyć lub ograniczyć ich wprowadzanie na rynek, a także ewentualnie użytkowanie.

W systemie RAPEX najczęściej odnotowywanymi produktami w 2003 roku były zabawki. W wybranych szpitalach w 15 krajach UE w 1998 roku odnotowano 4480 hospitalizacji dzieci w wieku 0-18 lat z powodu urazów związanych z zabawkami. W Holandii corocznie 5 500 dzieci trafi a na ostry dyżur chirurgiczny z powodu wypadków z udziałem zabawek. W Wielkiej Brytanii, wg danych The Child Accident Prevention Trust, corocznie ponad 35 000 dzieci poniżej 15. roku życia trafi a do szpitala z tej przyczyny, przy czym większość wypadków zdarza się wśród małych dzieci w wieku 1 – 3 lata. W Wielkiej Brytanii szczególnie wysokie narażenie na wypadki stwarzają następujące kategorie zabawek:

  1. zabawki służące dzieciom do jeżdżenia, takie jak samochodziki lub koniki bujane – w wyniku upadku dziecko może doznać zranienia, stłuczenia ciała lub złamania kości; corocznie odnotowuje się 5 500 takich wypadków;
  2. modele samochodów, samolotów lub pociągów odpowiadają za niemal 4 000 wizyt na ostrym dyżurze; wiele z tych wypadków dotyczy dzieci w wieku poniżej 3. roku życia i wiąże się z zadławieniem drobnymi częściami zabawek;
  3. zabawki miękkie, takie jak pluszowe misie, lalki, figurki „powodują” ponad 1 500 wypadków każdego roku; także w tym przypadku najbardziej narażone są dzieci w wieku poniżej 3 roku życia, głównie z powodu zadławienia drobnymi elementami – oderwanymi oczkami, guziczkami lub kuleczkami służącymi do wypełnienia tych zabawek;
  4. zabawki wyrzucające przedmioty, takie jak karabinki, łuki, strzały, pistoleciki na wodę, proce powodują corocznie ponad 1000 wypadków.

Ponadto opakowania i kartony na zabawki powodują corocznie prawie 4 000 urazów, z których 70% dotyczy dzieci w wieku 1 – 4 lata.
Autor nie jest w stanie dostarczyć czytelnikowi podobnych informacji o sytuacji w Polsce. Wprawdzie rozporządzenie ministra zdrowia (MZ) z dnia 28 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobu działania krajowego systemu monitorowania wypadków konsumenckich, wydane na podstawie art. 32 ust. 8 ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz.U. Nr 229, poz. 2275) przewiduje pozyskiwanie szerokiego zakresu informacji niezbędnych do ustalenia produktu mającego związek z wypadkiem konsumenckim, okoliczności zdarzenia, skutków zdrowotnych, wnioskowania o przyczynach zależnych i niezależnych od osoby poszkodowanej, to jednak brak jest wiarygodnego potwierdzenia, że MZ zorganizował i wdrożył system monitorowania wypadków konsumenckich.

Mimo szerokiego nadzoru nad rynkiem wyrobów dla dzieci ze strony Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta (UOKiK) i Inspekcji Handlowej, na rynek trafiają zabawki (ok. 35% przebadanych zabawek), które mogą przyczynić się do wystąpienia wypadków. Dotyczy to zarówno zabawek posiadających wymagane przepisami oznaczenia, jak i sprzedawanych z naruszeniem przepisów lub poza oficjalną siecią handlową.

W jaki sposób zabawki mogą zagrażać bezpieczeństwu dziecka?

Urazy mogą być spowodowane przez same zabawki. Do wypadku może także dojść w wyniku potknięcia się dziecka (lub osoby dorosłej) o zabawkę, szczególnie, gdy znajduje się ona na schodach lub stopniach. Niewłaściwe użycie zabawki (rzucanie nią o twarde podłoże, rzucanie w inne dziecko, rozbieranie na części, skakanie na niej) może stwarzać bezpośrednie niebezpieczeństwo urazu. W wyniku rozerwania zabawki i odsłonięcia ostrych elementów lub oderwania drobnych części, nawet tak niewinna przytulanka jak pluszowy miś, może okazać się niebezpieczna dla dziecka.

Możliwości ograniczenia w Polsce liczby wypadków związanych z zabawkami

Przy zakupie zabawki lub przed jej użyciem należy zwrócić uwagę na wiele kwestii.

  1. Kluczowy jest wybór zabawki dostosowanej do wieku dziecka – większość zabawek posiada na opakowaniu oznaczenie przedziału wiekowego; ostrzeżenia co do wieku informują, że zabawka nie jest przeznaczona dla dzieci w wieku poniżej 36. m. ż., co ma istotne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo dziecka – może bowiem zawierać części grożące jego zadławieniem. Inne oznaczenia mogą być także pomocne. Zabawki dla dziecka w wieku poniżej 3. r. ż. należy ocenić pod kątem ryzyka zadławienia dziecka, dlatego małe elementy takie jak guziczki czy koraliki nie powinny być umieszczone na zabawkach dla dzieci w tym wieku. Zabawki przeznaczone dla dzieci poniżej 8 r. ż. nie powinny mieć ostrych, szklanych lub metalowych krawędzi.
  2. Zabawki winny odpowiadać normie PN-EN 71 i jeżeli znak zgodności z PN jest umieszczony na zabawce lub opakowaniu to jest wystarczającą informacją dla konsumenta , iż zabawka została wyprodukowana zgodnie z normami bezpieczeństwa. Wszystkie zabawki sprzedawane na rynku UE powinny mieć znak CE, który jednak nie stanowi gwarancji jakości lub bezpieczeństwa.

Poza tymi podstawowymi wymaganiami należy także uwzględnić następujące zagadnienia:

  1. Czy zabawka ma części ruchome? Jeżeli tak, to należy się upewnić, iż nie ma niebezpieczeństwa uwięźnięcia paluszków dziecka pomiędzy częściami zabawki.
  2. Czy zabawka jest wyprodukowana z drewna? Jeżeli tak, to należy się upewnić, że jej powierzchnie są gładkie, bez zadziorów oraz czy utrzyma masę dziecka.
  3. Czy zabawka wymaga pomalowania, polakierowania lub pokrycia innym materiałem? Jeżeli tak, to należy się upewnić co do użycia środków nietoksycznych, bezołowiowych i przeznaczonych dla dzieci.
  4. Czy zabawka ma sznurki, tasiemki, wstążeczki lub kabelki? Jeżeli tak, to należy pomyśleć, czy istnieje ryzyko ich zadzierzgnięcia wokół szyi małego dziecka. Nigdy nie należy zawieszać zabawek zaopatrzonych w sznurki, kabelki, tasiemki lub wstążki na łóżeczkach i chodzikach, ponieważ istnieje ryzyko uduszenia się dziecka.
  5. Czy długo nieużywane zabawki zostały dokładnie sprawdzone? Należy okresowo sprawdzać wszystkie zabawki pod kątem ich uszkodzeń i potencjalnych zagrożeń. Zabawki wypchane mogą zawierać wewnątrz elementy druciane, co w przypadku rozerwania zabawki może spowodować zranienie dziecka. Uszkodzone lub niebezpieczne zabawki powinny być niezwłocznie naprawione lub usunięte.

  6. Czy zabawki są właściwie przechowywane?     Należy uczyć dzieci odkładania zabawek na półki lub do specjalnych pudeł, co ma na celu zapobieżenie potknięciom lub upadkom. Starsze dzieci powinny być nauczone odkładania swoich zabawek poza zasięgiem młodszego rodzeństwa. Zabawki używane poza domem powinny być po zabawie odpowiednio składowane, gdyż deszcz lub rosa mogą spowodować rdzewienie lub uszkodzenie całej zabawki lub jej części składowych, co stwarza ryzyko dla dziecka.
  7. Czy zabawka nie powoduje nadmiernego hałasu? Zabawkowe kapiszony i niektóre hałaśliwe strzelby lub inne zabawki mogą wytwarzać dźwięki na takim poziomie hałasu, który może uszkodzić słuch dziecka. Zabawki takie nie powinny być używane blisko uszu a niektóre nie powinny być używane w pomieszczeniach zamkniętych (należy sprawdzić instrukcję użytkowania).
  8. Czy zabawka służy do strzelania? Zabawki wyrzucające pociski lub podobne do pocisków latające elementy mogą uszkodzić oczy dziecka. Dzieciom nigdy nie można zezwolić na zabawę przeznaczonymi dla dorosłych grami w strzałki lub innymi hobbistycznymi lub sportowymi urządzeniami, które zawierają ostre części. Strzały i strzałki używane przez dzieci powinny mieć miękkie zakończenia, gumowe, zasysające nakładki lub inne ochronne końcówki w celu uniknięcia urazu. Należy upewnić się czy zakończenia są bezpieczne. Należy unikać takich zabawek do strzelania, które mogą przenosić ostre przedmioty nie przeznaczone do zabawek, takie jak długopisy czy gwoździe.
  9. Czy zabawka lub jej część może zablokować drogi oddechowe? Pewne zabawki, takie jak baloniki, zabawki złożone z drobnych elementów mogą spowodować uduszenie dziecka. Sflaczałe lub rozerwane baloniki mogą zablokować drogi oddechowe i doprowadzić do uduszenia, gdy małe dziecko spróbuje je połykać. Zabawki dla niemowląt, np. grzechotki, piszczki i gryzaki powinny być na tyle duże, aby nie mogły przedostać się i zablokować gardła niemowlęcia.
  10. Czy zabawka wymaga podłączenia do prądu? Zabawki elektryczne, te które są wadliwie skonstruowane, nieprawidłowo podłączone lub niewłaściwie używane mogą spowodować wstrząs lub oparzenie. Zabawki elektryczne zawierające nagrzewające się części są zalecane wyłącznie dla dzieci w wieku powyżej 8. lat. Dzieci powinny być nauczone właściwej, ostrożnej obsługi zabawek elektrycznych i bawić się nimi tylko pod nadzorem osób dorosłych.

Zawsze należy pamiętać, że dzieci mogą bawić się zabawkami w sposób całkiem nieoczekiwany. Dlatego trzeba obserwować ich sposób używania przez zabawek. Dzieci żyją wśród nas, dorosłych, ale nie są świadome czyhających na nie niebezpieczeństw. Wielu krytycznych sytuacji można uniknąć poddając dziecko nadzorowi dorosłych. W praktyce nie jest możliwe roztoczenie stałego nadzoru nad dzieckiem w takim stopniu, by zawsze uchronić je przed potencjalnym wypadkiem. Niemniej nadzorowanie zabawy małego dziecka pozostaje najlepszym sposobem zapobiegania wypadkom. W nadzorze tym najważniejsze są trzy zasady:

  1. Należy usunąć wszelkie zabawki zawierające drobne elementy dopóty, dopóki dziecko nie nauczy się, iż do ust nie wkłada się drobnych rzeczy, co następuje na ogół około 5 roku życia.
  2. Nie można udostępniać małym dzieciom zabawek przeznaczonych dla dzieci starszych i baczyć na starsze dzieci, by nie wkładały swoich zabawek do ust mniejszych dzieci.
  3. Należy przerwać lekkomyślną, niewłaściwą zabawę a zwłaszcza nigdy nie wolno dopuścić aby dziecko bawiło się zabawkami w pobliżu schodów, ruchu ulicznego, zbiorników wodnych.

Najmłodsze dzieci nie mają świadomości nieprawidłowego użycia określonych wyrobów oraz niewłaściwego zachowania w otaczającym środowisku. Właściwe zachowania w kontakcie z określonymi wyrobami kształtują się wraz z wiekiem dziecka i zależą od stopnia jego rozwoju psychomotorycznego. Chodzi więc o to, by dziecko miało kontakt z takimi wyrobami i w taki sposób, by ryzyko urazu zostało zminimalizowane. Cel ten może być osiągnięty poprzez projektowanie i technologię, prawodawstwo, edukację i monitorowanie.

Rola normalizacji w zapewnieniu bezpieczeństwa zabawek

Jednym z kierunków działań zapobiegawczych powinno być wytwarzanie zabawek w taki sposób, aby potencjalna możliwość obrażeń odniesionych przez dzieci podczas użytkowania tych wyrobów była zminimalizowana. Od projektantów należy wymagać przemyślenia aspektów bezpieczeństwa podczas tworzenia nowego wyrobu. Producenci powinni być świadomi stosowania właściwych materiałów i technologii, a razem z dystrybutorami zabawek powinni zadbać o uświadamianie klientom kupującym te wyroby wszystkich możliwych sytuacji zagrażających bezpieczeństwu dzieci. Mogą wypełnić ten obowiązek przekazując, wraz z zakupionym wyrobem, odpowiednie materiały informacyjne i ostrzeżenia. W tej dziedzinie najlepszym narzędziem okazały się normy. Podają one przemyślane wskazówki postępowania podczas projektowania, produkcji i dystrybucji wyrobów konsumpcyjnych, także wyrobów dla dzieci, w tym zabawek. Normy są także przydatne do kontroli skuteczności działań zapobiegających niebezpieczeństwu, dokonywanej przez powołane do tego placówki kontrolne. Tak więc normy mogą stać się podstawą działań edukacyjnych. Polski Komitet Normalizacyjny od 30 lat opracowuje normy dotyczące zabawek. Od 10 lat Polskie Normy z omawianej dziedziny są tłumaczeniem Norm Europejskich zharmonizowanych z dyrektywą Unii Europejskiej 88/378/EEC. Opracowywaniem PN dotyczących bezpieczeństwa zabawek zajmuje się Komitet Techniczny nr 237 ds. Artykułów dla Niemowląt i Małych Dzieci oraz Bezpieczeństwa Zabawek.

Bibliografia

  1. Child Accident Prevention Trust UK, Fact Sheets Toys and Accidents, 2002, http://www.capt.org.uk/FAQ/default. htm.
  2. Consumer rights for child safety products-European Child Safety Alliance European Consumer Safety Association, Final Report, Revised: November 2004 Project Leader: Joanne Vincenten25.
  3. Klasyfikacja zabawek – Wytyczne, Raport PKN.
  4. Przewodnik nr 50 – Problematyka bezpieczeństwa. Wytyczne dotyczące bezpieczeństwa dziecka (tłumaczenie ISO/ IEC nr 50, Wydanie drugie, 2002) PKN, Warszawa, 2002.
  5. RAPEX – Rapid Alert System for Non-Food Products, http:// europa.eu.int/comm/consumers/cons_safe/prod_safe/ gpsd/rapex_en.htm.

[źródło: www.rpo.gov.pl]

Zabawki drewniane bezpieczne dla niemowląt?

 

  • Jak sprawdzić czy zabawka jest bezpieczna dla dziecka?

Przedstawiamy poniżej film zrealizowany przez Komisję Europejską w ramach kampanii na rzecz bezpieczeństwa zabawek.

Zabawki bezpieczne dla środowiska

  • Marka SentoSphere -Ekologiczny wybór: nasze działania zgodne z cyklem życia
  • Marka SentoSphere -Produkcja we Francji: wyzwanie ekologiczne